تخت جمشید شیراز

تخت جمشید، در کتاب های تاریخی با نام «پارسه» شناخته می شود. این مکان یکی از بزرگ ترین و باشکوه ترین آثار تاریخی ایران و جهان است. تخت جمشید – پارسه نمادی از فرهنگ و تمدن دوره هخامنشی است. این مجموعه همچنین توانایی ایرانیان در هنر، مهندسی، معماری و سیاست را به نمایش می گذارد.

این مکان تاریخی جزو میراث جهانی یونسکو است و هر ساله گردشگران زیادی از سراسر جهان برای دیدن آن به ایران سفر می کنند. یکی از جاهای دیدنی شیراز، پارسه است که توصیه می شود حتما از آن بازدید کنید.

 آشنایی با تخت جمشید

تخت جمشید – پارسه یک مجموعه بزرگ از کاخ ها، تالارها، پلکان ها و سنگ نگاره ها است. همچنین این مکان تاریخی ستون های سنگی عظیمی دارد و بر روی یک سکوی سنگی در شهرستان مرودشت استان فارس ساخته شده است. با ساختن این مکان، شکوه و عظمت دوره هخامنشی به نمایش گذاشته شده است.

این مکان فقط یک کاخ نبود بلکه محلی بود که جشن های ملی مانند نوروز، و نشست های رسمی پادشاه با نمایندگان ملل مختلف نیز در آن برگزار می شد. همه ساله به بهانه های مختلفی پادشاهان هخامنشی به کاخ پارسه آمده و در آن خوش گذرانی می کردند.

موقعیت جغرافیایی تخت جمشید

برای شناخت بهتر تخت جمشید – پارسه خوب است که با موقعیت جغرافیایی آن بیش تر آشنا شوید. این مکان تاریخی بزرگ و بسیار معروف، در نزدیکی شهر مرودشت و در حدود ۶۰ کیلومتری شمال شرقی شیراز قرار دارد. این مجموعه در دامنه کوه رحمت قرار گرفته و در کنار دشت حاصل خیز مرودشت است. موقعیت جغرافیایی آن به گونه ای انتخاب شده بود که از یک سو در نزدیکی کوه است و از سوی دیگر  در کنار دشت بزرگ و رودخانه پلوار قرار دارد.

موقعیت جغرافیایی تخت جمشید هم از نظر نظامی و هم امنیتی بسیار خاص است. از طرفی این مجموعه در مکان جغرافیایی خوبی از نظر اقلیمی قرار گرفته است. آب مورد نیاز مجموعه از طریق قنات ها و مجاری سنگی تأمین می شد و بادهای کوهستانی موجب خنکی هوای منطقه می گردید. این ویژگی ها نشان دهنده آن است که معماران و سران جومت هخامنشی با تدبیر و اندیشه خاصی پارسه را بنا کرده اند.

نام تخت جمشید از کجا آمده است؟

شاید بخواهید بدانید که علت نام گذاری تخت جمشید چیست؟ این نام در واقع از باورهای اسطوره ای بعد از اسلام الهام گرفته است. مردم، این مکان تاریخی را مربوط به پادشاه اسطوره ای ایران، جمشید پسر طهمورث می دانند و آن را تخت جمشید یعنی تختگاه و بارگاه او می نامند.

نام اصلی این مکان در کتیبه های میخی هخامنشی پارسه است. پارسه در لغت به معنای شهر پارسیان می باشد. یونانیان این مکان تاریخی را با نام پرسیپولیس معرفی می کردند که در واقع معنی آن همان پارسه است.

طراحی از تخت جمشید ۱۷۱۳ میلادی

اگر بخواهیم با زمان و تاریخ طراحی تخت جمشید – پارسه بیش تر آشنا شویم، خوب است بگوییم که اولین طراحی های مربوط به این مکان به اوایل قرن هجدهم میلادی بر می گردد. این طراحی ها توسط جهانگردان اروپایی انجام شد. در سال ۱۷۱۳ میلادی، کرستن نیبور و کورنیلیوس دو بروئین که افرادی هلندی بودند، از این مکان بازدید کرده و طرح هایی دقیق از ستون ها، نقوش برجسته و پله های عظیم آن ترسیم کردند.

این طراحی ها در اروپا منتشر شد و برای نخستین بار نام پرسپولیس مطرح گردید. بعد از آن، پژوهشگران باستان شناس اروپایی از جمله ارنست هرتسفلد و آندره گدار تحقیقات باستان شناسی گسترده ای در این منطقه انجام دادند.

آشنایی با تاریخ هخامنشی

دوره حکومت هخامنشی در قرن ششم قبل از میلاد به وسیله کوروش بزرگ پایه گذاری شد. این جکومت از لحاظ وسعت سرزمینی، یکی از بزرگ ترین امپراتوری های تاریخ جهان به شمار می رفت. از رود سند در شرق تا مدیترانه و مصر در غرب زیر سلطه این سلسه قرار گرفته بود.

هخامنشیان نه تنها در حکومت و سیاست، بلکه در مدیریت مردمان گوناگون و احترام به ادیان و فرهنگ های مختلف شهرت داشتند. منشور حقوق بشر کوروش، نمونه ای عدالت محوری حاکمان سلسه هخامنشی است.

چه کسانی تخت جمشید را آتش زدند؟

یکی از واقع مهم که برای تخت جمشید – پارسه رخ داد، آن بوده که پارسه را به آتش کشیدند. در سال ۳۳۰ پیش از میلاد، اسکندر مقدونی بعد از شکست داریوش سوم، وارد پارسه شد. او به خاطر داشتن غرور نظامی و شاید برای انتقام از حمله خشایارشاه به یونان، دستور داد تا کاخ های تخت جمشید را آتش بزنند. این حادثه موجب ویرانی بخش های عظیمی از مجموعه گردید و بسیاری از قسمت ها کاملا نابود شده و یا خسارت های زیادی دیدند.

البته شواهد باستان شناسی نشان می دهد که بخشی از این آتش سوزی عمدی نبوده و ممکن است در جریان جشن ها و یا غارت های پس از تصرف شهر رخ داده باشد. به هر حال، این کار در نهایت سبب پایان یافتن شکوه امپراتوری هخامنشی و آغاز سلطه یونانیان در ایران بود.

آغاز راه برای شکل گیری پارسه (تخت جمشید)

ساخت تخت جمشید – پارسه در حدود سال ۵۱۸ پیش از میلاد به فرمان داریوش بزرگ آغاز شد. این پروژه بزرگ با مشارکت هزاران کارگر، صنعتگر، معمار و هنرمند از سراسر امپراتوری انجام گرفت. مصالح از نقاط مختلف کشور مانند شوش، بابل، لودیه و هند به پارسه منتقل می شدند.

پسر داریوش بزرگ، بنای تخت جمشید را کامل کرد. خشایارشا و نوه اش اردشیر یکم، کار ساخت بنا را ادامه دادند و بخش هایی مانند تالار صدستون، کاخ هدیش و خزانه شاهی به آن اضافه کردند. در این دوره تخت جمشید به صورت کامل ساخته شده و مورد استفاده قرار می گرفت.

پیدایش و شکل گیری تخت جمشید یا پارسه طبق سیاست های خاصی انجام شده است. این بنای تاریخی در مکان مناسبی توسط معماران و بزرگان سلسه هخامنشیان تاسیس شده است. دشت حاصل خیز مرودشت در استان فارس، از نظر موقعیت جغرافیایی در مکان مناسبی قرار داشته و برای احداث این کاخ بزرگ بسیار مناسب بوده است. هخامنشیان با احداث این بنا در مرودشت، مکانی فراهم کردند تا سران امپراتوری های بزرگ آن زمان، بتوانند با هم ارتباط گرفته و با هم در تماس باشند.

چهره تخت جمشید در دوره هخامنشیان

در دوران هخامنشی، تخت جمشید – پارسه با رنگ های روشن، نقش های طلایی و پرده های ابریشمی تزئین شده بود. کف کاخ ها فرش های نفیس و گران قیمتی پهن شده و دیوارها با نقاشی های رنگی پوشانده شده بودند. ستون های سنگی بلند با سرستون هایی به شکل گاو، شیر یا عقاب، در تخت جمشید ساخته شده بود که عظمت کاخ را چندین برابر کرده بود.

در مراسم نوروز، نمایندگان اقوام مختلف از سراسر امپراتوری با هدایایی چون طلا، ادویه، پارچه های زربافت و حیوانات گران قیمت به این مکان می آمدند تا در برابر شاه ایران ادای احترام کنند. بنابراین، بزرگ ترین مراسم های دوره هخامنشی در تخت جمشید برگزار می شد.

دوران پادشاهی داریوش بزرگ در 486-522 پیش از میلاد

داریوش بزرگ سومین پادشاه هخامنشی بود و در دوران او، امپراتوری بسیار منظم و سازمان یافته شده بود. او نظام اداری پیشرفته ای ایجاد کرد، واحد پولی و مالیات بندی را سامان داد و جاده شاهی را برای ارتباط میان ایالات احداث کرد.

داریوش فرمان داد تا تخت جمشید – پارسه به عنوان کاخ آیینی ساخته شود. کتیبه های او در این مجموعه، اندیشه های عمیق سیاسی، اخلاقی و دینی را بیان می کردند.

اوج تمدن هخامنشیان از 330-486 پیش از میلاد

پس از داریوش، فرزندش خشایارشا و سپس اردشیر اول، توسعه تخت جمشید – پارسه را ادامه دادند. در این دوره، امپراتوری از نظر اقتصادی، نظامی و فرهنگی در اوج خود قرار داشت. معماری، هنر سنگ تراشی، و خط میخی فارسی باستان نیز بسیار گستردش یافته بود.

در همین دوران، تالار آپادانا، کاخ هدیش، تالار صدستون و پلکان های شمالی و شرقی ساخته شدند. این آثار امروز نیز به عنوان مکان های تاریخی بسیار با ارزشی شناخته می شوند که از دوره هخامنشی باقی مانده اند.

سوزاندن تخت جمشید و پایان شکوه آن

با حمله اسکندر مقدونی به ایران، پس از سقوط شوش و تصرف پارسه، کاخ ها و تالارهای تخت جمشید – پارسه به آتش کشیده شد. طبق روایات تاریخی این کار به تحریک «تائیس»، معشوقه اسکندر، انجام شد که قصد انتقام از حملات ایرانیان به آتن را داشت.

آتش سوزی چندین روز ادامه داشت و بخش های زیادی از چوب و سقف های کاخ ها نابود شد و فقط دیوارهای سنگی و ستون ها بر جای ماندند. پس از آن، پارسه برای همیشه به یک ویرانه تبدیل شده که برای برگزاری مراسم قابل استفاده نبود اما عظمت و شکوه آن بسیار زیاد بود و امروزه به عنوان یک بنای تاریخی بسیار مشهور معرفی می شود.

مطالعات در مورد تخت جمشید

از قرن نوزدهم به بعد، جست و جو های باستان شناسی در تخت جمشید آغاز شد. ارنست هرتسفلد، اریک اشمیت، و علی سامی از جمله پژوهشگرانی بودند که نقشه برداری، مستندسازی و مرمت بخش های مختلف مجموعه را انجام دادند.

کشف هزاران لوح گِلی در خزانه تخت جمشید کمک کرد تا اطلاعات ارزشمندی درباره نظام اداری و اقتصادی هخامنشیان در اختیار پژوهشگران قرار گیرد. امروزه این لوح ها در موزه های ایران و شیکاگو نگهداری می شوند. اگر برای بازدید از حرم شاهچراغ به شیراز سفر کردید، حتما از تخت جمشید نیز دیدن کنید. 

تخت جمشید یا پارسه، یکی از مهم ترین محوطه های باستانی ایران و جهان است که از آغاز قرن نوزدهم میلادی تا امروز،یک مکان تاریخی بسیار معروف و با شکوه بوده است. مطالعات درباره این مجموعه عظیم، نه تنها از جنبه تاریخی و معماری، بلکه از دیدگاه های دینی و فرهنگی نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

در دوران معاصر، با استفاده از فناوری های جدید نظیر فوتوگرامتری سه بعدی، اسکن لیزری و مدل سازی دیجیتال، روند مطالعات علمی تخت جمشید گسترش پیدا کرده است. این فناوری ها امکان بازسازی دقیق نقشه های از بین رفته ستون ها و تالارهای سنگی را فراهم کرده اند.

در سال های اخیر بنیاد پژوهشی پارسه و پاسارگاد و پایگاه میراث جهانی تخت جمشید زیر نظر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، طرح های مطالعاتی گسترده ای را در زمینه حفاظت و مرمت این اثر باستانی ارائه کرده اند.

کارکرد اصلی تخت جمشید در تاریخ | مساله ای پر ابهام

با وجود مطالعات فراوان، هنوز هدف دقیق ساخت تخت جمشید – پارسه به طور قطعی مشخص نشده است. برخی آن را کاخ اقامت شاه می دانند، برخی دیگر پایتخت سیاسی یا آیینی، و گروهی نیز معتقدند که این کاخ بیش تر کارکردی نمادین داشته است.

ساختار ویژه و مستحکم نبودن کاخ از نظر دفاعی نشان می دهد که این مکان بیشتر برای مراسم تشریفاتی ساخته شده است. به نطر می رسد که این کاخ بیش تر برای نشان دادن شکوه و عظمت حکومت هخامنشی احداث شده است. تخت جمشید قبل از ویرانی، در موارد مختلفی مورد استفاده قرار می گرفته است که مهم ترین آن ها عبارتند از:

تخت جمشید یک نیایشگاه بزرگ بوده است

یکی از نظریه های مهم درباره کارکرد تخت جمشید – پارسه آن است که این کاخ به عنوان یک نیایشگاه بزرگ مورد استفاده قرار می گرفت. بر اساس شواهد معماری و سنگ نوشته ها، بسیاری از پژوهشگران معتقدند این مکان برای نیایش اهورامزدا و برگزاری آیین های مقدس، به ویژه جشن نوروز، ساخته شده است.

موقعیت خاص کاخ ها نسبت به طلوع خورشید سبب شده تا بسیاری از افراد این نظریه را درست بدانند. به همین دلیل، تخت جمشید را نیایشگاه خورشید و پاکی نیز نامیده اند.

تخت جمشید رصدخانه بوده است

برخی باستان شناسان و ستاره شناسان ایرانی معتقدند که معماران هخامنشی با شناختی عمیق از نجوم، جهت و زاویه بناها را با حرکات خورشید و ستارگان تنظیم کرده اند. در روزهای خاصی از سال، پرتوهای خورشید از میان ستون ها و ورودی ها به شکلی دقیق بر کتیبه ها می تابند.

این دقت هندسی سبب شده که برخی پژوهشگران تخت جمشید – پارسه را رصدخانه ای سنگی بنامند که با هدف سنجش تقویم و حرکات اجرام آسمانی ساخته شده است.

تخت جمشید ساعت آفتابی بوده است

دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که بخش هایی از پلکان ها و برجستگی های سنگی را  به عنوان ساعت آفتابی معرفی می کنند. زاویه تابش نور خورشید در فصول مختلف، سایه هایی منظم بر دیوارها ایجاد می کرده که می توانسته نشانگر گذر زمان باشد.

این فرضیه هنوز به اثبات قطعی نرسیده، اما نشانگر دانش هندسی و تقویمی ایرانیان باستان است. در حقیقت معماران با ساخت بنا ها در مجموعه تخت جمشید، گذر زمان را مشخص کرده و از آن به عنوان ساعت استفاده می کردند.

تخت جمشید پایتخت آیینی هخامنشیان بوده است

تحلیل تاریخی و باستان شناسی نشان می دهد که تخت جمشید – پارسه بیش از هر چیز، پایتخت آیینی بوده و به عنوان مکانی برای برگزاری مراسم های مختلف دوره هخامنشیان معرفی می شده است.

در ایام خاص سال، به ویژه نوروز، شاه و بزرگان مملکت در پارسه به دور هم جمع می شدند تا پیمان وفاداری خود را تجدید کنند. با این کار هم یک مراسم باشکوه و مجلل در کشور برگزار شده و هم این که زمانی برای خوش گذرانی و عیش و نوش شاه و اطرافیانش فراهم می شد. در پایین یک تصویر تخت جمشید نمایش داده شده است که عظمت و شکوه این بنای تاریخی را نمایش می دهد.

نتیجه گیری

با سفر به شیراز در کنار بازدید از مکان های زیبایی مانند دروازه قرآن و یا پارک نماز، خوب است که حتما به تخت جمشید – پارسه بروید و از این مکان تاریخی بسیار جذاب نیز دیدن کنید. تخت جمشید، که با نام پارسه نیز معرفی می شود، یک میراث سنگی بسیار باشکوه از دوره هخامنشیان است. با مشاهده این کاخ بزرگ می توان به عظمت سلسه هخامنشی پی برده و با فرهنگ و هنر مردم ایران در آن زمان بیش تر آشنا شوید.

طبق بررسی های انجام شده، تخت جمشید فقط یک کاخ سلطنتی نبوده است. این مکان در حقیقت مکان برگزاری آیین‌های ملی و مذهبی بوده و مراسم های بزرگی مانند جشن نوروز در آن برگزار می شد.

ردیف	عنوان بخش	محتوای کلیدی	نکات مهم و تحلیلی

تخت جمشید کجاست و چند کیلومتری شیراز است؟

شاید بخواهید بدانید که تخت جمشید کجاست؟ “تخت جمشید – پارسه” در استان فارس و در محدوده شهرستان مرودشت واقع شده است. این اثر تاریخی بر دامنه کوه رحمت و در  کنار دشت حاصل خیز مرودشت قرار دارد. فاصله آن تا شهر شیراز حدود ۶۰ کیلومتر است و از طریق جاده شیراز – مرودشت می توان در بازه زمانی نسبتا کوتاهی به این مکان تاریخی رسید.

مختصات جغرافیایی تخت جمشید حدوداً ۳۰ درجه و ۲ ثانیه عرض شمالی و ۵۲ درجه و ۵۳ دقیقه طول شرقی است. برای رفتن به پارسه از شیراز باید به سمت جاده مرودشت حرکت کرد و پس از عبور از شهر مرودشت، با طی حدود ۱۰ کیلومتر دیگر به تخت جمشید می رسید. بعد از رفتن به آرامگاه حافظیه و باغ جهان نما یا حتما به تخت جمشید بیایید و از این مکان دیدنی نیز بازدید کنید.

اغلب افراد یک روز را به بازدید از تخت جمشید اختصاص می دهند. این بنای تاریخی خارج از شهر شیراز قرار داشته و نسبت به بقیه مکان های دیدنی این شهر، فاصله دارد. از این رو، بهتر است که یک روز از سفر خود را برای دیدن تخت جمشید بگذارید تا بتوانید به خوبی با این مکان بزرگ و ارزشمند آشنا شوید. در محوطه بیرونی پارسه رستوران ها و کافی شاپ های زیادی وجود دارد که برای خوردن غذا و نوشیدنی ها می توانید به این مجموعه بروید.

آدرس تخت جمشید: 

استان فارس، شیراز، مرودشت، بنای تاریخی تخت جمشید